DANİŞMENDLİLER VE KARADENİZ'İN TÜRKLEŞMESİ

Ünye’nin tarihi hakkında halk arasında yanlış bilinen bazı konulara değinelim. Türk İslam şaheserlerinden Danişmendname Destanından ve Prof. Dr. Necati Demir’in bölgedeki araştırmaları sonucu yazdığı makalelerden yararlanacağız.

Danişmendliler Ünye tarihine çok derin izler bırakmıştır. Çepni boyundan olan Danişmendliler Azerbaycan üzerinden Niksar’a gelmiş, Karakuş (Akkuş)  kalesini zapt etmiş, bölgeyi ele geçirdikten sonra batıda Bizans, doğuda Trabzon Rumları varken, Ünye’yi denize kadar alarak Rumların kara bağlantısını kesme stratejisini izlemişlerdir.

Danişmend Yağıbasan Gazi eskiden Selçuklu toprakları olan sonrasında Bizans tarafından ele geçirilen Bafra, Samsun ve Ünye yerleşkelerini 1150 yılında kalıcı olarak fethetti.  Batıda Bizans ile diğer Türk beylikleri savaşırken, doğuda Trabzon Rumlarına karşı bir fetih hareketine girişilmiştir. Ünye’den başlayan Türk-Çepni fetihleriyle Ordu, Giresun, Trabzon bölgeleri alınmıştır. Bölgeye Çepni Türklerinin yerleştirilmesi sonrasında Karadenizin Türkleşmesi başlamış bulunuyordu. Danişmendli varlığının bu bölgede yapısal ispatları da bulunmaktadır. Örneğin Akkuş’un Tuzak köyü; Melik Danişmend Gazi’nin oğlu Mehemmed Gazi’nin 4000 askeri ile pusuya düşürülüp şehit edildiği yerdir. Tuzak köyü ismini buradan alarak, türbesi köyün içinde hali hazırda durmaktadır. Tekkiraz’ın Yağbasan köyünün adı Danişmendli Hükümdarı Yağıbasan Gazi’nin o bölgeye askeri karargâh kurmasından sonra zamanla etrafına insanların yerleşmesi ile Yağbasan köyü meydana gelmiştir.

Yine Tekkiraz Dizdar mevkiinde yol kenarında Kabadirek türbesi olarak bilinen Dündar Gazi’nin türbesi vardır. Burası da Dündar Gazi ve askerlerinin gazaya gitmeden önce son kez mescidin etrafında elleri kılıçlı atlı bir şekilde  tavaf ederek gazaya gittikleri mescitti. Zamanla bölgenin adı Dündar’dan Dizdar şekline dönüşmüştür. Yine Çepni komutanlardan Saylan beyin isminin Saylan köyüne verildiğini biliyoruz. Bunun gibi pek çok  bölgemiz ismini Danişmend komutanlardan ve faaliyetlerden almıştır.

Bir diğer konu da ülkemizin diğer bölgelerinde yaşayan kardeşlerimiz ne yazık ki Karadeniz’in tamamını Laz varsayıyor ve birkaç kulaktan dolma bilgi sahibi olanların da Karadenizlilerin Rum kökenli olduğunu sanması trajikomik bir durum haline gelmiştir.

Rum kelimesinin kökeni de inersek Roma vatandaşı demek olduğu görülecek, Karadenizde hüküm süren eski Rum devletlerinin de halklarının eskiden bölgeye gelen Kıpçak Türkleri olduğu bilgisiyle, Roma vatandaşı anlamına gelen Rum ünvanı vererek Hristiyanlaştırılan Kıpçak Türkleri bölgede varlığını Ordu’nun Esatlı köyünde bulunan Orhun Kitabesindeki harfler olan Orhun alfabesi ile yazılan yazıtların keşfi ve bulunan Kıpçak izleri bunu ispatlar niteliktedir. Türklerin Anadolu’da 1071’den önce de bulunduğu bu şekilde söylememiz mümkündür.